• نشان جغرافیایی چیست ؟

نشان جغرافیایی نشانه ای است که بر روی کالاهایی که دارای یک منطقه جغرافیایی خاص بوده و کیفیت و شهرت آن بواسطه آن منطقه جغرافیایی می باشد ، بکار می رود. ثبت شرکت بطور عام ، یک نشانه جغرافیایی شامل نام و محل منشاء کالاهاست. محصولات کشاورزی معمولاَ دارای کیفیتی هستند که نشات گرفته از محل تولید آن ها است و تحت تاثیر فاکتورهای جغرافیایی محلی خاص نظیر آب و هوا و خاک می باشند . اینکه آیا یک نشان بعنوان نشانه جغرافیایی عمل می کند بستگی به قانون ملی و آگاهی مصرف کننده دارد. نشانه های جغرافیایی می توانند برای انواع زیادی از محصولات کشاورزی نظیر (Tuscany) برای روغن زیتون تولید شده در ایتالیا یا (Roquefort) برای پنیر تولید شده در یک منطقه از فرانسه بکار می روند.

• حمایت از نشان جغرافیایی در ایران

کشور ما ایران به جهت قدمت تاریخی ، تنوع آب و هوایی ، تنوع قومی و موقعیت جغرافیایی ( چهارراه تجارت و ارتباطات دنیای قدیم قرار داشت بر اینکه جاده ابریشم از نیمه شمالی کشور ، جاده ادویه از نیمه جنوبی کشور عبور می کرده است ) موجب شده که محصولات کشاورزی و فرآورده های جانبی و همچنین منابع ژنتیک آن بسیار متنوع گردد و این برای مردم ما فرصت منحصر به فردی ایجاد می کند که بتواند یکی از مراکز تولید ، فرآوری و صادرات محصولات کشاورزی شود. لذا باید ضمن ایجاد بسترهای حقوقی لازم یاد بگیریم که چگونه از ظرفیت های حقوق مالکیت معنوی ( صنعتی ) چه در سطح بین المللی حداکثر استفاده ببریم.
خوشبختانه با تصویب قانون حمایت از نشانه های جغرافیایی مصوب 1383 و آیین نامه اجرایی آن نشان های جغرافیایی در ایران پس از طی تشریفات قانونی ثبت سپس حمایت می گردد.
با توجه به اینکه کشور ما عضو کنوانسیون پاریس راجع به حمایت از نشان جغرافیایی می باشد می توان این نشانه های جغرافیایی را در سایر کشورهای عضو ثبت و تحت حمایت قرار داد.

• ثبت نشانه های جغرافیایی

اظهارنامه ثبت نشانه جغرافیایی ، توسط اشخاص ذیل به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تسلیم می شود :
الف- هر شخص حقیقی یا حقوقی و همچنین گروه هایی از این اشخاص که در مکان جغرافیایی مندرج در اظهارنامه به تولید کالای مذکور در آن مشغولند.
ب- هر مرجع صلاحیتدار در امر تولید ، توزیع و سیاستگذاری کالای مورد ثبت .
موارد ذیل باید در اظهارنامه قید شود : ( ماده 8 قانون ثبت نشان جغرافیایی)
الف- نام ، نشانی ، تابعیت و سمت قانونی تسلیم کننده
ب- نشانه جغرافیایی که ثبت آن درخواست شده است.
ج- مکانی که نشانه جغرافیایی به آن مربوط است.
د- کالایی که نشانه جغرافیایی به آن مربوط است.
ه- کیفیت ، مرغوبیت ، شهرت و سایر خصوصیات کالایی که نشانه جغرافیایی برای آن به کار می رود.
تبصره : هزینه های ثبت اظهارنامه از متقاضی ثبت دریافت خواهد شد.

• نحوه و مراحل ثبت اظهارنامه به قرار ذیل است : ( ماده 9 )

الف- سازمان ثبت اسناد و املاک کشور اظهارنامه را از نظر مطابقت با قوانین بررسی کرده ، در صورت دارا بودن شرایط ، آن را آگهی می کند.
ب- در صورت عدم رعایت شرایط مقرر شده ، ذی نفع یا مقام صلاحیتدار می تواند بر طبق آیین نامه اجرایی قانون مذکور، اعتراض خود را نسبت به تقاضای ثبت نشانه جغرافیایی به سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تسلیم نماید.
ج- سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسخه ای از اعتراضیه را به متقاضی ثبت ابلاغ می کند. متقاضی مکلف است ظرف مهلت مقرر به آن پاسخ دهد ، عدم ارسال پاسخ از سوی متقاضی در موعد مقرر به منزله انصراف از تقاضای ثبت است.
د- هر گاه متقاضی متقابلاَ پاسخی ارسال دارد ، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، نسخه ای از آن را در اختیار معترض قرار می دهد و پس از بررسی نظرات طرفین ، در مورد وارد بودن یا نبودن اعتراض تصمیم می گیرد.
ه- هر گاه سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تشخیص دهد که شرایط مندرج در بند (الف) این ماده رعایت شده و به تقاضای ثبت نیز اعتراض نشده یا اعتراض رد گردیده ، نشانه جغرافیایی را ثبت و آگهی لازم را در این خصوص منتشر می کند و گواهینامه ثبت را به نام متقاضی ثبت صادر خواهد کرد.
تولید کنندگان در صورت تحقق شرایط ذیل مجازند از نشانه های جغرافیایی ثبت شده استفاده کنند : ( ماده 10 )
الف- کالا دارای کیفیت ، مرغوبیت ، شهرت و سایر خصوصیات مذکور در گواهینامه ثبت مربوطه باشد.
ب- محل فعالیت تولید کننده منطقه جغرافیایی مذکور در گواهینامه ثبت باشد.

• وفق ماده 5 و 14 قانون ثبت نشان جغرافیایی ، نشانه های جغرافیایی ذیل مورد حمایت نیستند :

_ نشانه هایی که برخلاف موازین شرعی ، اخلاق حسنه و یا نظم عمومی باشند.
_ نشانه هایی که در کشور مبدا خود حمایت نمی شوند یا حمایت از آن ها متوقف شده است یا متروک گردیده اند ، در چارچوب معاهداتی که کشور ایران به آن ها ملحق شده است.
_ سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ، از ثبت هر علامت تجاری برای کالایی که به طور غیر واقعی منسوب به مبدا جغرافیایی شده است یا موجب گمراهی عموم نسبت به مبدا اصلی کالا می گردد خودداری می نماید.
هر ذی نفع می تواند ابطال ثبت این گونه علامت های تجاری را از دادگاه بخواهد.

• نقش وایپو در حمایت از نشانه های جغرافیایی چیست؟

وایپو تعدادی از معاهدات بین المللی را اداره می کند که به طور جزیی یا کلی به حمایت از نشانه های جغرافیایی می پردازند. ( بویژه کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی ، و معاهده لیسبون برای حمایت از اسامی مبدا و ثبت بین المللی آن ها ) بعلاوه کشورهای عضو وایپو و سایر کشورهای ذینفع در جلسات وایپو راه های جدید برای ارتقاء حمایت بین المللی از نشانه های جغرافیایی را دنبال می کنند.