انکوباتورها به عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در زمینه‌های تحقیقاتی و پزشکی شناخته می‌شوند که نقش کلیدی در کشت و نگهداری انواع سلول‌ها و میکروب‌ها را ایفا می‌کنند.هود لامینار  این دستگاه‌ها با توانایی کنترل دما، رطوبت، و سایر شرایط محیطی، به عنوان یک محیط مناسب برای تکثیر و رشد سلول‌ها عمل می‌کنند. انکوباتورها از مدل‌های ساده تا نسل‌های پیشرفته‌تر با امکانات متنوعی برخوردارند. در این مقدمه، به بررسی نحوه کار این ابزارهای اساسی در عرصه علم و پژوهش خواهیم پرداخت.

معرفی انکوباتور

انکوباتور آزمایشگاهی، یکی از ابزارهای مهم در محیط‌های آزمایشگاهی است که برای نگهداری و کشت انواع نمونه‌ها به کار می‌رود. این دستگاه دارای یک محفظه کاملاً بسته و ایزوله است که امکان کنترل دقیق رطوبت، دما، و سایر شرایط محیطی را فراهم می‌کند.
 با بهره‌گیری از سنسورها و هیترهای قابل تنظیم، دستگاه توانایی تغییر دما را تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد فراهم می‌کند و می‌تواند دما را به صورت ثابت در مقادیر مورد نظر نگه دارد. این ویژگی‌ها انکوباتور را به یک ابزار اساسی برای انجام آزمایشات زیست‌شناسی و سلولی تبدیل کرده است.

انواع انکوباتور آزمایشگاهی

دستگاه انکوباتور آزمایشگاهی به دلیل کاربردهای گسترده‌ای که در حوزه‌های مختلف تحقیقاتی دارد، در انواع متنوعی تقسیم می‌شود. این انوع انکوباتورها با توجه به نیازهای مختلف برخی از صنایع و زمینه‌های علمی به کار می‌روند.

•    انکوباتور معمولی (ساده)

این نوع انکوباتور از ساده‌ترین مدل‌ها بوده و قابلیت تنظیم و کنترل دما برای کشت نمونه‌ها و میکروب‌ها را دارد.

•    انکوباتور CO2

انکوباتور CO2 به عنوان یکی از پیشرفته‌ترین مدل‌ها شناخته می‌شود. این دستگاه قادر به تنظیم و کنترل میزان گاز CO2، PH، رطوبت و دما در محیط کشت می‌باشد. با اتصال به کپسول گاز کربن دی‌اکسید، میزان CO2 در محفظه را تنظیم می‌کند، که برای کشت سلول‌های حیوانی و تولید هیدروژن برای کمک به جلوگیری از اسیدی شدن سلول‌ها بسیار مفید است.

•    انکوباتور یخچالدار

این نوع انکوباتور با داشتن ویژگی‌های خنک کننده، قابلیت کنترل دمای پایین‌تر را دارد و برای نگهداری نمونه‌ها و محافظت از آن‌ها در دماهای پایین مورد استفاده قرار می‌گیرد.
می توان گفت، انکوباتور آزمایشگاهی یخچالدار یا انکوباتور خنک کننده، همواره قابلیت تنظیم و کنترل دمای محیط محفظه را دارد. این دستگاه به دلیل ویژگی‌های خنک‌کننده‌اش، می‌تواند دما را بالاتر و پایین‌تر از دمای محیط تنظیم کند. این ویژگی مخصوصاً در آزمایشاتی که نیاز به دماهای پایین‌تر دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

•    انکوباتور شیکردار

انکوباتور شیکردار با دارا بودن ویژگی شیکری، قابلیت تحرک و ترکیب مؤثر نمونه‌ها را دارد. این ویژگی مناسب برای کشت سلول‌ها و تحقیقات بر روی انواع نمونه‌هاست.

اصول کار با انکوباتور

دستگاه انکوباتور بر پایه این اصل عمل می‌کند که میکروارگانیسم‌ها برای رشد و تکثیر خود به شرایط خاصی از جمله دما، رطوبت، اکسیژن، و میزان دی‌اکسید کربن نیاز دارند. همه انکوباتورها بر اساس این این مبنا عمل می‌کنند، زمانی که شرایط بهینه برای میکروارگانیسم‌ها مهیا شوند، آنها رشد و تکثیر می‌کنند.

در دستگاه انکوباتور، ترموستات دمای ثابتی وجود دارد که توسط دماسنج خوانده می‌شود. این ترموستات با چرخه‌های گرمایش و عدم گرمایش دما را حفظ می‌کند. در طول چرخه گرمایش، دستگاه گرم می‌شود و در دوره عدم گرمایش، گرما متوقف می‌شود و با تابش گرما به محیط اطراف، دستگاه سرد می‌شود.

عایق‌کاری از خارج دستگاه، داخل محفظه را از بیرون جدا خواهد کرد که به رشد میکروب‌ها کمک می‌کند. همچنین، پارامترهای دیگری مانند رطوبت و جریان هوا نیز از طریق مکانیزم‌های مختلف تنظیم می‌شوند تا محیطی شبیه به محیط طبیعی برای رشد میکروارگانیسم‌ها ایجاد شود.

همین‌طور، با تنظیمات مخصوص، دستگاه انکوباتور میزان CO2 را برای حفظ تعادل pH و رطوبت مورد نیاز برای رشد ارگانیسم‌ها نیز کنترل می‌کند.

شیوه استفاده از انکوباتور

روش کار با دستگاه انکوباتور پس از ایجاد شرایط مناسب ارگانیسم‌ها به شرح زیر است:
1.    بررسی دستگاه: قبل از هر استفاده، اطمینان حاصل کنید که هیچ باقیمانده‌ای از مراحل قبلی در دستگاه انکوباتور باقی نمانده باشد. در برخی موارد، اگر از دستگاه برای چندین موجود زنده استفاده می‌شود و آنها به پارامترهای مشابهی نیاز داشته باشند، می‌توان آنها را در یک دستگاه انکوباتور با هم قرار داد.

2.    روشن کردن دستگاه: درب دستگاه انکوباتور بسته شده و دستگاه را روشن کنید. دمای دستگاه باید به مقدار مورد نظر برای رشد ارگانیسم مشخص گرم شود. می‌توان از دماسنج استفاده کرد تا دما را بررسی کنید.

3.    تنظیمات پارامترها: اگر ارگانیسم به غلظت خاصی از CO2 یا رطوبت نیاز دارد، این پارامترها نیز باید در دستگاه انکوباتور تنظیم شوند.

4.    آماده‌سازی صفحات کشت: اگر لازم است برای چندین روز از ظروف خاص استفاده شود، بشقاب‌ها با نوارهای چسب مهر و موم شده یا در کیسه‌های پلاستیکی یا ظروف پلاستیکی مواد غذایی قرار می‌گیرند.

5.    بستن درب و قفل کردن: در این مرحله، درب دستگاه قفل شده و صفحات کشت در داخل آن نگهداری می‌شوند تا به مدت زمان لازم در دمای مورد نیاز در دستگاه باقی بمانند.

با این روش کار با دستگاه انکوباتور، شرایط مناسب برای رشد و تکثیر ارگانیسم‌ها فراهم می‌شود و مراحل مختلف فرآیند با دقت انجام می‌شوند تا نتایج دقیق و قابل اعتماد به‌دست آید.

نحوه نگهداری از دستگاه انکوباتور

•    تمیزکاری ماهیانه

   هر ماه، دستگاه انکوباتور با محلول صابون ضدعفونی تمیز شود. این عملیات برای حفظ بهداشت و کاهش خطر انتقال عفونت‌ها از یک نمونه به نمونه دیگر ضروری است.

•    بررسی دما

   ماهیانه، دماهای دستگاه باید بررسی شوند. در صورت تخلف از محدوده دمای تعیین شده، اقداماتی نظیر بررسی اتصالات برق و دما، انجام دهید و در صورت نیاز به متخصصان مراجعه کنید.

•    ضدعفونی قبل از تمیزکاری

   پیش از تمیزکاری، دستگاه را از برق بکشید و مانع از تماس مواد شوینده با عوامل الکتریکی شوید. برای انجام عملیات ضدعفونی، صبر کنید تا دستگاه کاملاً خشک شود.

نکات لازم جهت کار با انکوباتور

•      دستگاه را در یک سطح صاف و در کنار هودهای کشت سلولی قرار دهید تا دسترسی آسان به نمونه‌ها فراهم شود.
•    دستگاه را در محیط‌های خیلی گرم و یا مرطوب قرار ندهید و از استفاده در شرایط نامناسب خودداری کنید.
•    سیستم برق اتصالی به دستگاه باید مطابق با ولتاژ مصرفی انکوباتور باشد تا خطر احتمالی برق‌گرفتگی کاهش یابد.
•    هنگام کار با انکوباتور از وسایل ایمنی مانند دستکش و دیگر وسایل محافظ استفاده کنید تا ایمنی خود و نمونه‌های آزمایشگاهی تضمین شود.